Tadž Mahal – simbol Indije. Arhitektonski dragulj, spomenik velikoj strasti. Indijci ga zovu Srce Indije, San u mramoru i Palata krune.
Tadž Mahal je sagrađen u 17. vijeku. Nalazi se na obali rijeke Džamune, u gradu Agri, oko 200 kilometara jugoistočno od Delhija. Izgradio ga je mogulski vladar, šah Džahan, za svoju ženu Mumtaz Mahal. Po svemu neobičan i jedinstven, šah Džahan je svijetu dao jedno od najvažnijih arhitektonskih zdanja ikada izgrađenih, na način koji do tada nije viđen.
Gradnju Tadž Mahala po legendi je inicirala Mumtaz Mahal. Kada je 1630. godine, nakon rođenja 14. djeteta Mumtaz bila na samrti, zatražila je od Džahana da joj izgradi mauzolej kakav svijet do tada nije vidio. Šah je svojoj ženi obećao da će njena želja biti ispunjena. Kad je umrla, Džahan prvih devet dana nije izlazio iz svoje sobe, ništa nije jeo ni pio, a jedini znak da je živ bilo je jecanje koje je dopiralo iz njegove odaje. Kada je napustio svoje odaje, njegova kosa, do tad crna kao ugalj, bila je potpuno bijela. Šah je, ubrzo nakon sahrane, pozvao najbolje umjetnike i arhitekte iz Indije, Turske, Persije i Arabije da dođu i izrade nacrt za budući spomenik.
Iako je gradnje tokom vladavine mogulske dinastije zaista bilo mnogo, Tadž Mahal se smatra vrhuncem ove arhitekture, jer u sebi kombinuje elemente persijskih, indijskih i islamskih arhitektonskih stilova. Radovi na palati počeli su 1631. godine, i trajali su pune 22 godine. Središnja zgrada završena je 1648. godine, dok je gradnja ostalih djelova trajala još narednih pet godina. Na izgradnji kompleksa radilo je oko 22 000 ljudi iz svih djelova Indije, a troškovi su bili astronomski.
Tadž Mahal je palata koja se sastoji od pet glavnih elemenata: kuće za odmor, mauzoleja, džamije, vrta i glavne kapije. Sagrađena je od građevinskog materijala koji potiče iz Arabije, Egipta, Tibeta i raznih dijelova Indije.
Glavna kupola velelepne palate izgrađena je od bijelog mermera, a visoka je šezdeset metara. Postavljena je na mermernom postolju kvadratne osnove, visine sedam metara. Zdanje i sve oko njega je u potpunosti simetrično. Svaki kamen od kojeg je izgrađeno postavljen je simetrično u odnosu na drugi. Simetriju samo “narušava” grob Šaha Džahana, koji je kasnije dograđen.
Na sva četiri ugla palate izdižu se minareti. Ukrašena je sa dvanaest vrsta poludragog kamenja u vidu cvjetova, kao i natpisima iz Kur-ana u crnom mermeru. Zraci svjetlosti padaju na palatu pod različitim uglovima i tako neprekidno mijenjaju boju ove građevine – od brilijantno bijele. za vrijeme sunčanih dana, do crvenkaste boje koju palata poprima u sumrak.
Koliko je šah Džahan volio svoju ženu, svjedoči podatak da je u građevinu umetnuto 28 različitih vrsta dragog i poludrag kamenja, među kojima ahata, tirkiza, safira i žada u raznim bojama. Dragulji su i u intarzijama na grobnici, na unutrašnjim zidovima građevine i u podu.
Kada je mauzolej svojevremeno završen, prekriven je pokrovom od pravih bisera. Bio je okružen čipkanom ogradom od čistog zlata, a na ulazu su bila vrata od srebra filigranske izrade. Na ulazu mauzoleja i danas stoji natpis: “Dušo, odmaraj u umjetnosti. Vrati se Gospodu u miru i neka On bude s tobom”.
Šah Džahan je po legendi namjeravao da i za sebe napravi isti mauzolej od crnog mermera, na drugoj strani rijeke, preko koje bi vodio most od srebra. Međutim, kada mu je 1658. godine sin preuzeo prijesto, šah je stavljen u pritvor. Živio je još osam godina, u Jasminovoj kuli, preko rijeke Džamune, gledajući kroz prozor u mauzolej žene koju je volio.
Tokom svog postojanja Tadž Mahal je u nekoliko navrata bio u opasnosti da bude srušen. Najprije je u XVII vijeku kompleks opljačkan, potom mu je prijetilo rušenje tokom britanske vlasti, Drugog svjetskog rata, i rata između Indije i Pakistana, ali je ipak sve to preživio i danas predstavlja pravi dragulj indijske arhitekture.
Tadž Mahal je jedna od najposjećenijih destinacija u svijetu, jer ga svake godine obiđe između dva i četiri miliona turista. Proglašen je za jedno od sedam svjetskih čuda novog svijeta. Zbog svog izuzetnog značaja ovaj spomenik se od 1983. godine nalazi na UNESCO – voj listi svjetske baštine, a na njoj je upisan kao „dragulj islamske umjetnosti u Indiji i jedan od univerzalno priznatih remek-djela svjetskog nasljeđa “.
